Боловсрол нь хүний эрхийн салшгүй хэсэг бөгөөд хүн бүр тэгш, хүртээмжтэй, чанартай боловсрол эзэмших эрхтэй. Тусгай хэрэгцээт боловсрол (ТХБ) нь бие махбодын, сэтгэл зүйн болон танин мэдэхүйн хөгжлийн онцлог бүхий сурагчдын сургалтын хэрэгцээнд нийцүүлсэн боловсролын хэлбэр бөгөөд орчин үеийн технологи нь тэдний сургалтын орчныг сайжруулах, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх чухал хэрэгсэл болж байна.
ЮНЕСКО-гийн үзэж буйгаар, “бүх хүүхдэд боловсрол” үзэл баримтлал нь зөвхөн сургалтыг санал болгох биш, тухайн хүүхдийн нөхцөл байдалд нийцсэн, тохируулгатай, дэмжих орчин бүрдүүлэхийг шаарддаг (UNESCO, 2020). Энэ үүднээс мэдээллийн технологи, хиймэл оюун ухаан, дижитал платформууд нь тусгай хэрэгцээт сурагчдад боловсрол эзэмшихэд шинэ гарц нээж байна.
Технологийн дэмжлэгийн хэлбэрүүд
1. Харааны бэрхшээлтэй сурагчид
Харааны бэрхшээлтэй сурагчдын хувьд мэдээллийг хүлээн авах үндсэн сувгуудыг орлох дууны болон брайл технологиуд чухал үүрэгтэй. Жишээлбэл, NVDA, JAWS зэрэг дэлгэц уншигч программууд нь компьютертой харьцах боломжийг олгодог бол брайл дэлгэцүүд, дуут контент нь суралцах хичээлүүдийг хүртээмжтэй болгодог (Kelly & Smith, 2018).
2. Сонсголын бэрхшээлтэй сурагчид
Сонсголын бэрхшээлтэй сурагчдын хувьд дуу авиаг текст болгон хөрвүүлэх технологиуд (speech-to-text), дохионы хэлний автомат орчуулга, субтитр нэмэлт бүхий видео хичээлүүд өргөн хэрэглэгддэг. Google Live Transcribe, Otter.ai зэрэг хэрэгслүүд нь бодит цагийн ярилцлагыг бичвэр болгон дамжуулах боломжтой бөгөөд зарим платформ нь дохионы хэлээр тайлбар хийдэг (World Bank, 2022).
3. Хөдөлгөөний бэрхшээлтэй сурагчид
Биеийн хөдөлгөөний хязгаарлалтай сурагчдад зориулсан дуу хоолойгоор удирддаг интерфейсүүд, толгойн хөдөлгөөнөөр хянагддаг төхөөрөмжүүд нь компьютер, ухаалаг төхөөрөмж ашиглахад дөхөм болгодог. Эдгээр технологи нь хичээлд идэвхтэй оролцох нөхцөлийг хангадаг (Alper & Raharinirina, 2006).
4. Танин мэдэхүйн болон сэтгэл зүйн онцлогтой сурагчид
Оюуны хоцрогдол, аутизмын хүрээний эмгэгтэй сурагчдад зориулсан визуал контент, тоглоомчилсон сургалт, дахин давтах боломжтой цахим хичээлүүд нь ойлголт, анхаарлыг нэмэгдүүлдэг. Мөн AI-д суурилсан сургалтын системүүд нь сурагчийн түвшинд тохируулан агуулгыг автоматаар өөрчилдөг боломжтой болжээ (Rose & Dalton, 2009).
Монгол Улсын нөхцөл байдал
Монгол Улсад тусгай хэрэгцээт боловсролын эрх зүйн орчин бий боловч бодит хэрэгжилт хангалтгүй байгааг олон судалгаа тэмдэглэсэн байдаг (UNICEF Mongolia, 2021). Тухайлбал, дэд бүтэц, интернэт холболт, төхөөрөмжийн хүртээмж, сургалтын контентын хомсдол, багш нарын дижитал чадвар нь тулгамдсан асуудал хэвээр байна.
Хэдийгээр зарим сургуулиуд тусгай хэрэгцээтэй сурагчдад зориулсан сургалтын орчныг технологийн дэмжлэгтэйгээр бүрдүүлж эхэлсэн ч үндэсний хэмжээний бодлого, санхүүжилт, багш бэлтгэл, монгол хэл дээрх программ хангамжууд дутагдаж байна.
Ирээдүйд
Монгол хэл дээрх хиймэл оюун ухаанд суурилсан хөрвүүлэгч систем, яриа танигч программуудыг хөгжүүлэх
Хүүхэд бүрд тохирсон адаптив сургалтын платформ нэвтрүүлэх
Сургуулийн орчинд дижитал хүртээмжийн шалгуур тогтоох
Багш, эцэг эхэд зориулсан цахим сургалт, гарын авлага бэлдэх
Хувийн хэвшил, төр, олон улсын байгууллагуудын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх
Дүгнэлт
Технологи нь тусгай хэрэгцээт сурагчдад зөвхөн дэмжлэг үзүүлэх бус, боловсрол эзэмших эрхийг нь бодитоор хэрэгжүүлэх гарц болж чадна. Монгол Улсад энэхүү чиглэлд анхаарал хандуулах, хөрөнгө оруулалт хийх, үндэсний технологийн шийдэл хөгжүүлэх зайлшгүй шаардлагатай байна. Ийнхүү бид хүн бүрд хүртээмжтэй, тэгш боломж бүхий боловсролын орчныг бүрдүүлэх замд бодит алхам хийх юм.
Шинэ бичвэрүүд
Tee Education сургуульд б�
2025-06-28
No Language Left Behind(NLLB) 2025-06-26
