Бид өдөр тутамдаа ухаалаг утсаа ашиглан зурвас бичиж, цахим шуудан шалгаж, апп-ууд ажиллуулж, зураг дарж, видео үздэг. Энэ бүхний ард маш нарийн төвөгтэй ажиллагаа явагдаж байдгийг бид тэр бүр мэддэггүй. Бидний гар утсыг ажиллуулдаг тэрхүү зүйлийг үйлдлийн систем (Operating System) гэдэг. Тэгвэл ухаалаг утасны үйлдлийн систем яг юуг, хэрхэн зохицуулдаг юм бол?
Үйлдлийн систем гэж юу вэ?
Үйлдлийн систем бол төхөөрөмж болон хэрэглэгч хоёрын хоорондын гүүр юм. Компьютер, утас зэрэг төхөөрөмжүүд зөвхөн “0” ба “1” гэсэн хоёртын хэлээр ойлгодог бол бид байгалийн хэлээр харилцдаг. Тиймээс энэ хоёрын хооронд орчуулагч, зохицуулагч хэрэгтэй бөгөөд тэр нь л үйлдлийн систем юм.
Өөрөөр хэлбэл, хэрэглэгч апп дээр дарж, команд өгмөгц үйлдлийн систем тухайн командын дагуу төхөөрөмжийн дотоод нөөцүүдийг (CPU, RAM, санах ой, мэдрэгчүүд гэх мэт) оновчтой хуваарилж, хүссэн үр дүнг гаргаж өгдөг.
Орчин үеийн ухаалаг утаснуудын дийлэнх нь хоёр төрлийн үйлдлийн системтэй:
Android — Google-ийн боловсруулсан, нээлттэй эхийн үйлдлийн систем. Samsung, Xiaomi, Huawei зэрэг олон брэндүүд ашигладаг.
iOS — Apple-ийн iPhone, iPad төхөөрөмжүүдэд зориулагдсан хаалттай систем.
Хэдийгээр хоёр өөр систем боловч гүйцэтгэж буй үүрэг нь адилхан: хэрэглэгч болон төхөөрөмжийг холбож, аппликейшн болон нөөцүүдийн менежментийг хангах.
Үндсэн үүргүүд нь юу вэ?
1. Апп менежмент:
Та Facebook, YouTube зэрэг апп нээхэд үйлдлийн систем тухайн аппыг санах ойд ачаалж, CPU-г ашиглуулж, дэлгэцэн дээр дүрслэхийг хариуцна. Апп хооронд шилжих, арын процесс ажиллуулах, аппыг хаах зэрэг нь ч OS-ийн үүрэг.
2. Хэрэглэгчийн интерфэйс (UI):
Таны дэлгэц дээрх бүх зүйл (тусгай дохио, товчлуур, цэс, мэдэгдэл) бол OS-ийн бүтээсэн хэрэглэгчтэй харилцах орчин юм. Энэ орчин нь таныг төхөөрөмжтэй хялбар, ойлгомжтой харьцах боломжийг олгодог.
3. Системийн нөөцийн менежмент:
Утасны санах ой, цэнэг, CPU зэрэг нөөцүүдийг ухаалаг хуваарилах нь маш чухал. Жишээлбэл, олон апп зэрэг ажиллуулбал систем RAM-ийг автоматаар хуваарилж, хэрэггүй процессыг зогсоох замаар гацахгүй ажиллах боломж бүрдүүлнэ.
4. Файл систем:
Зураг, видео, бичиг баримт зэрэг таны хадгалсан бүх файлыг зохион байгуулах, хадгалах, хайх үйлдлийг OS удирддаг.
5. Аюулгүй байдал:
Өнөө үед утас бол хувийн мэдээллийн гол төв болсон. Тиймээс систем таны нууц үг, хурууны хээ, байрлал, зурвас зэрэг мэдээллийг хамгаалахад онцгой анхаардаг. Апп-ууд зөвшөөрөлгүйгээр камер, микрофонд хандахгүй байх зэргийг хянаж байдаг.
Үйлдлийн системийн ард:
Ухаалаг утас дээр та дэлгэцэнд хүрэхэд маш хурдан, бараг мэдэгдэхгүй богино хугацаанд олон зүйл зэрэг явагддаг. Жишээлбэл:
Та зураг дармагц камерын модуль ажиллаж, дүрсийг барина.
CPU дүрсийг боловсруулж, санах ойд хадгална.
OS энэ процессыг зохицуулж, хэрэглэгчид үзүүлэх болгоно.
Үүний дараа зураг таны галерейд орж хадгалагддаг.
Энэ бүхнийг үйлдлийн систем бодитоор нэг секунд хүрэхгүй хугацаанд гүйцэтгэдэг.
Android болон iOS-ийн ялгаа:
| Үзүүлэлт | Android | iOS |
|---|---|---|
| Системийн нээлттэй байдал | Нээлттэй эх | Хаалттай |
| Төхөөрөмжийн төрөл | Олон үйлдвэрлэгч | Зөвхөн Apple |
| Апп дэлгүүр | Google Play, бусад | App Store |
| Өөрчлөх боломж | Өндөр | Бараг байхгүй |
| Аюулгүй байдал | Сайн боловч илүү хамгаалалт шаардана | Хаалттай систем тул өндөр хамгаалалттай |
Хэрвээ та энэхүү үйлдлийн системийн талаар илүү гүнзгий мэдэхийг хүсвэл Android-ийн open source төслүүдтэй танилцаж, эсвэл өөрөө Linux үйлдлийн системийг суулган туршиж үзэхийг санал болгож байна.
Шинэ бичвэрүүд
Graph : Энэ ч граф тэр ч г� 2025-05-18
Randomized algorithms: Таны прог 2025-05-17
