Америкийн автомашин үйлдвэрлэгчдэд дэлхийн чипийн хомсдолын нөлөөлөл

Давгадорж Батцэцэг

• 2025-07-03
• ai, технологи, электроник

Хагас дамжуулагч (чип) үйлдвэрлэлийн саатал нь автомашины үйлдвэрлэлд нөлөөлж, зөвхөн Хойд Америкт 1 сая гаруй авто машин саатсан байна.
Америкт төвтэй Ford, Stellantis, GM үйлдвэрлэгчид 855,000 автомашины сааталд нийлснээр хамгийн хүнд цохилтод орж байна.
Орчин үеийн машинууд нь 500-1500 өөр чиптэй байдаг.

Чипүүд буюу хагас дамжуулагч төхөөрөмжүүд нь дэлхийн улам бүр төвөгтэй болж буй цахилгаан болон дижитал төхөөрөмжүүдийн ард байдаг. Үүнд компьютер, ухаалаг утас гэх мэт алдартай зүйлсээс гадна цахилгаан хэрэгсэл, цаг, ялангуяа машин зэрэг “ухаалаг” болж буй бусад бүтээгдэхүүнүүд багтдаг.

Гэвч 2020 онд COVID-19 тахал дэгдэх үед хэрэглэгчдийн эрэлт хэрэгцээ өөрчлөгдөж, эдийн засаг удааширч байгаа нь хагас дамжуулагчийн үйлдвэрлэлийг бууруулахыг шаардсан. Харамсалтай нь нийлүүлэлтийн сүлжээг дахин онлайн болгоход 1.5 жил хүртэл хугацаа шаардагдана.

Хойд Америкт үйлдвэрлэл багатай бусад автомашин үйлдвэрлэгчид илүү зөөлөн нөлөөлөлтэй тулгарч байна. Японы автомашин үйлдвэрлэгч Хонда, Ниссан, Тоёота нар 108,549 удаа саатсан загвараа нийтээрээ хохироож байгаа бол Hyundai, Volvo зэрэг компаниуд 3,000 хүрэхгүй автомашинд өртсөн байна.

Зөрчлийн хамгийн том шалтгаан? чипний нийлүүлэлтийн эх үүсвэр.
АНУ-ын үйлдвэрлэгчид Хятад, Солонгос, Тайвань зэрэг орны чипүүдэд хэт найдаж ирсэн нь нийлүүлэлт тасрах үед илүү хүндээр туссан. Үүнийг шийдэхээр АНУ-ын Засгийн газар дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих зорилгоор 52 тэрбум ам.долларын татаасыг баталсан.

Гэсэн ч чип үйлдвэрлэл бол удаан, нарийн ажиллагаатай процесс. Энэхүү хөрөнгө оруулалт хэзээ бодит үр дүн өгч эхлэх нь одоогоор тодорхойгүй хэвээр байна.

Чип автомашинд яг юунд хэрэгтэй вэ?

Орчин үеийн автомашин бол “тээврийн хэрэгсэл” гэхээс илүүтэйгээр хөдөлгөөнт компьютер болсон. Дунджаар нэг автомашинд 1,000–3,000 орчим микрочип ордог ба тэдгээр нь дараах системүүдийн ажиллагааг хариуцдаг:

Өнөөгийн дижитал автомашин бол хэд хэдэн тооцоолох системийн нийлмэл бүтээл юм.

Хомсдлын үед юу болдог вэ?

Чип байхгүй бол машин бүрэн угсрагдах боломжгүй болдог. Жишээ нь:

• GM компанийн тохиолдолд: Барьж дууссан 278,000 автомашин зөвхөн 1-2 төрлийн хяналтын чип дутуу байснаар хэрэглэгчид хүрч чадаагүй.
• Ford: Төлөвлөсөн борлуулалтын 10-20% тасалдсан бөгөөд зарим загварыг “хагас дутуу функцийг” нь идэвхгүйгээр нийлүүлэхэд хүрсэн.

Шалтгаан: Хаанаас чип авдаг нь чухал

Америкийн автомашин үйлдвэрлэгчид голчлон:

• Тайвань (TSMC)
• Солонгос (Samsung)
• Хятад

зэргээс чип нийлүүлдэг. Харамсалтай нь ковид-19, тээвэрлэлтийн саатал, дэлхий нийтийн эрэлт зэргээс хамаарч эдгээр нийлүүлэгч орнуудаас ирэх урсгал зогсонги байдалд орсон.

АНУ-ын хариу арга хэмжээ

2022 онд АНУ-ын Сенат CHIPS and Science Act хуулийг баталж:

• $52 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг баталсан
• Үйлдвэрлэлийг дотооддоо хөгжүүлэх
• Эрсдэлээс ангид, тогтвортой нийлүүлэлтийн сүлжээ бүрдүүлэх зорилготой

Гэвч энэ нь 1–2 жилийн дотор үр дүнгээ өгөхгүй. Чип үйлдвэрлэл нь цаг, технологи, мэргэжилтэн шаардсан маш нарийн ажиллагаатай салбар юм.

Чипний хомсдлоос болж юу болсон бэ?

1. Автомашины үйлдвэрлэл зогссон

• Ford, GM, Stellantis зэрэг Америкийн томоохон компаниуд хэдэн зуун мянган автомашин үйлдвэрлэж чадалгүй, үйлдвэрүүдээ хэсэгчлэн зогсоосон.
• Зарим компани автомашиныг “чипгүйгээр угсарч хадгалах” арга хэрэглэсэн. Өөрөөр хэлбэл, машин бэлэн ч чипгүй учраас зарах боломжгүй байв.

Жишээ:

• Ford – 325,000 автомашины үйлдвэрлэл саатсан
• GM – 278,000 автомашин
• Chrysler/Stellantis – 252,000 автомашин

2. Орлого багасаж, алдагдал нэмэгдсэн

• Машин үйлдвэрлэл зогссоноор борлуулалт буурч, тэрбум тэрбумаар хэмжигдэх орлогын алдагдал үүссэн.
• Үйлдвэрүүд хөдөлмөр, ложистик, агуулахын зардлаа нөхөж чадахгүйд хүрсэн.

3. Автомашины үнэ өссөн

• Эрэлт хэвээр байсан ч нийлүүлэлт багассан тул автомашины үнэ огцом өссөн.
• Хэрэглэгчид шинэ машин хүлээж чадахгүйгээс болж хуучин автомашины зах зээл ч мөн хөөрөгдсөн.

4. Зарим компаниуд функц хассан загвар гаргасан

• Чипний дутагдлаас болж мультимедиа, автомат агааржуулалт, жолооны системийн зарим ухаалаг функцуудыг түр хугацаанд хассан хувилбаруудыг үйлдвэрлэсэн.
• Зарим машиныг OTA (over-the-air update)-р дараа нь функц идэвхжүүлж болохоор үйлдвэрлэсэн.

5. Нийлүүлэлтийн сүлжээг эргэн харсан

• Компаниуд хэт төвлөрсөн нийлүүлэлтийн загвараас шалтгаалж эрсдэлд орсноо ойлгож, чипний өөр эх үүсвэр хайж эхэлсэн.
• Зарим нь дотооддоо чип үйлдвэрлэх, R&D төв байгуулах алхмууд хийж эхэлсэн.